تهران- ایرنا- اندیشکدهها و رسانههای آمریکایی اعلام کردند پنتاگون از حدود یک دهه پیش با استفاده از حسابهای جعلی پرشمار در رسانههای اجتماعی به تاثیرگذاری مخفیانه و نرم بر افکارعمومی دشمنان خود به ویژه ایران، روسیه و چین پرداخته است.
چندی پیش عملیات نفوذ با اقدام متا و توئیتر در حذف بخشی از این شبکه حسابهای جعلی فاش شد.
دو موسسه Graphika و «رصدخانه اینترنتی استانفورد» (Stanford Internet Observatory) اواخر ماه سپتامبر(مهرماه) ۲۰۲۲ با استفاده از اطلاعات ارائه شده از سوی مدیران متا، اینستاگرام، توئیتر و فیسبوک در مورد حساب به ظاهر شخصی یا سایت رسانهای جعلی، نتیجه پژوهشی را منتشر کردند که از عملیات نفوذ ارتش ایالات متحده خبر میدهد.
نکته مهم اینجاست که این حسابها به صورت مستقیم به فرماندهی مرکزی ایالات متحده (Centcom) و برخی از رسانههای خبرپراکنی وابسته به دولت آمریکا ارتباط داشتهاند.
در بخش زیر متن ترجمه این گزارش تحلیلی دو موسسه یادشده با عنوان «صداهای ناشنیده: ارزیابی پنج سال پویش نفوذ مخفی طرفدار غرب»[۱] بدون دخل تصرف و تنها به صورت خلاصه ارائه شده تا نشان داده شود اندیشکدههای غربی نیز پذیرفتهاند کارزار فشار علیه ایران در رسانههای اجتماعی از طریق ایجاد حسابهای جعلی به وسیله ارکان اصلی ایالات متحده دنبال میشود تا با ارائه اطلاعات نادرست، فریب و حتی ترویج رویکردهای افراطی و انتساب آن به افراد وابسته به نظام، موجب بدبینی افکارعمومی به جمهوری اسلامی شوند.
اندیشکدههای غربی پذیرفتهاند که کارزار فشار علیه ایران در رسانههای اجتماعی از طریق ایجاد حسابهای جعلی بهوسیله ارکان اصلی ایالات متحده دنبال میشوداگرچه مسدود شدن این حسابها از سوی مدیران رسانههای اجتماعی در آمریکا یکی دوماه پیش انجام شد اما یکی از بخشهای اصلی مورد توجه حسابهای جعلی پنتاگون موضوع حقوق زنان و تمرکز بر اعتراض به حجاب بوده است که تاثیر عملی آن را اکنون در حادثه اخیر پس از فوت «مهسا امینی» شاهد هستیم.
به باور ترتیب دهندگان این پژوهش، اگرچه رسانههای اجتماعی مورد اشاره در این بررسی، تعداد زیادی از حسابها، پیامها و گروههای اطلاع رسانی وابسته به پنتاگون را حذف کردهاند اما به طور قطع تعداد زیادی از این حسابها در قالبهای مختلف و از طرف دیگر نهادهای اطلاعاتی، جاسوسی و نظامی غربی در حال فعالیت هستند و شاید هیچگاه کارکردهای پنهانی آنها روشن نشود.
در مورد حوادث اخیر کشورمان گویی در دنیا هیچ اتفاق مهم دیگری رخ نداده است اما پیامهای مربوط به مهسا امینی تنها در یک رسانه اجتماعی دهها میلیون بار دست به دست میشود. جالب اینجاست که همه این پیامها از تعداد محدودی IP در حدود (چندصدهزارعدد) منتشر شده است.
نکته جالبتر از نظر تهیهکنندگان این گزارش آن است که تمرکز اصلی این عملیات نفوذ غرب از تاکتیکهای فریب، اطلاعات نادرست، نفوذ، بزرگنمایی و … علیه نظام کشورهایی مانند روسیه، چین و ایران استفاده کرده که به شدت رویکردی ضد غربی و مخالف یکجانبهگرایی آمریکا دارند.
متن زیر خلاصه بخش مقدمه و گروه ایران از این گزارش مشروح است:
میانههای تابستان امسال (جولای و اوت – مرداد و شهریورماه) «توئیتر» و «متا» دو مجموعه از حسابهای دارای همپوشانی را به دلیل نقض مقررات خدمات پلتفرم خود حذف کردند. توئیتر اعلام کرد این حسابها با سیاستهای آن در زمینه «دستکاری پلتفرم و هرزنامه» مغایرت دارند. متا نیز تاکید کرد که این حسابها در پلتفرم یادشده در عملکرد غیرقانونی برنامهریزی شده، دخیل بودهاند.
پس از حذف این دارایی (حسابها)، هر دو پلتفرم شبکه اجتماعی اطلاعاتی را برای تحلیل بیشتر در اختیار موسسههای Graphika و «رصدخانه اینترنتی استانفورد» (SIO) قرار دادند.
تحقیقات مشترک این دو مرکز مشخص کرد یک شبکه به هم پیوسته از حسابها را در توئیتر، فیسبوک، اینستاگرام و پنج پلتفرم رسانه اجتماعی دیگر پیدا کرده که از تاکتیکهای فریبنده برای ترویج روایتهای مورد حمایت غرب در خاورمیانه و آسیای مرکزی استفاده میکردند. به نظر میرسد مجموعه دادههای این پلتفرمها، مجموعهای از پویشهای مخفی را در یک دوره حدود پنج ساله پوشش داده است.
این پویشهای به طور مداوم روایتهایی را رواج میدادند که منافع ایالات متحده و متحدانش را در مقابل کشورهایی از جمله روسیه، چین و ایران ترویج کردهاند. این حسابها بهشدت روسیه را به دلیل کشتار غیرنظامیان و اقدامات سربازانش با عنوان «جاهطلبیهای امپراتوری» کرملین پس از تهاجم این کشور به اوکراین هدف انتقاد قرار دادند.
برای تبلیغ این روایت و سایر داستانها، این حسابها مقالههای خبری رسانههای مورد حمایت دولت آمریکا همچون «صدای آمریکا» و «رادیو اروپای آزاد»، و لینک وبسایتهای تحت حمایت ارتش ایالات متحده را به اشتراک میگذاشتند.
توئیتر و متا همچون افشاسازیهای قبلی، جزئیات فنی تحقیقات خود را به اشتراک نگذاشتهاند واین فعالیت را به طور رسمی به نهاد یا سازمانی نسبت ندادهاند؛ در حالی که توئیتر کشورهای احتمالی مبدا این اقدامات را ایالات متحده و بریتانیا عنوان کرد، متا کشور مبدا این اقدامات را ایالات متحده دانست.
مجموعه داده ارائه شده از سوی توئیتر به دو مرکز پژوهشی یادشده از انتشار ۲۹۹ هزار و ۵۶۶ توئیت به وسیله ۱۴۶ حساب از مارس(اسفند) ۲۰۱۲ تا فوریه(بهمن) ۲۰۲۲ حکایت دارد.
این پویش در دو مسیر متمایز صورت گرفت: نخست پویش پیامرسانی آشکار دولت ایالات متحده به نام «ابتکار وب فرامنطقهای» (Trans-Regional Web Initiative) بود که به طور گسترده در مطالعات دانشگاهی، گزارشهای رسانهای و سوابق قراردادهای فدرال مستند شده است.
دومین مورد، شامل مجموعهای از کارزارهای پنهانی با منشأ نامشخص بوده است. این پویشهای مخفی شامل ۳۹ پروفایل فیسبوک درکنار ۱۶ صفحه، دو گروه و ۲۶ حساب اینستاگرام میشد که از سال ۲۰۱۷ تا جولای(تیرماه) ۲۰۲۲ فعال بودند.
در حسابهایی که از سوی توئیتر و متا شناسایی و حذف شدند، افراد با نامهای جعلی، چهرههای GAN یا با عنوان رسانههای مستقل فعالیت میکردندمخاطبان
در حسابهایی که از سوی توئیتر و متا شناسایی و حذف شدند، افراد با نامهای جعلی، چهرههای GAN یا با عنوان رسانههای مستقل فعالیت میکردند؛ از میمها و ویدئوهای کوتاه تا هشتگ و درخواستهای آنلاین استفاده کردند، تلاش داشتند همه تاکتیکها را مورد استفاده قرار دهند تا دیدگاه افکارعمومی کشورهای هدف را به نفع غرب تغییر دهند.
گروهبندیهای عمده
نکته جالب در این بررسی آن است که روش مورد استفاده پنتاگون، یک ساختار شبکهای پنهانی را ایجاد کرد و هزاران حساب به هم پیوسته را در دهها خوشه مدیریت میکرد و سپس حسابها در هفت گروه بر اساس قدرت و روابط آنها با یکدیگر درکنار تحلیل زبانی، علاقهمندی و ویژگیهای رفتاری دستهبندی شدند. پنج مورد از این گروهبندی در دو بخش تحلیلی ترکیب میشوند: ایران (با سه گروهبندی) و عربی خاورمیانه (با دو گروهبندی).
بخشهای اصلی شبکه عبارتند از:
سه مورد از گروهبندیها یعنی حدود نیمی از نقشه (۴۵.۴ درصد) بر ایران متمرکز شدهاند.
_ بزرگترین گروه بر ۱۲ دسته از حسابهای سیاسی متمرکز است که به شدت از دولت ایران حمایت میکنند.
_ گروه دیگری با اندازه تقریباً مساوی بر ۹ دسته از حسابهای سیاسی متمرکز است که به شدت با دولت مخالف هستند.
_ گروه سوم شامل هفت خوشه است که به طور عمده شامل حسابهای شخصی با ویژگیهای غیرتوصیفی همچنین حسابهایی متمرکز بر نوشتار و سایر موضوعهای فرهنگی است. گروه سوم بهطور کلی از نظام ایران انتقاد میکند.
البته این شبکه گروههای دیگری را در طبقهبندی خاورمیانه عرب زبان (شامل جوامع عرب زبان عراق و عربستان)، افغانستان (با تمرکز بر زندگی شخصی، دولت و محققان/دانشمندان و پاکستان) و بینالملل (حسابهای شخصی و رسانههای بینالمللی و تأثیرگذاران اجتماعی) را در کنار یک گروه خوشهبندی نشده مورد بررسی قرار داد.
(فصل چهار) ایران
بررسی اجمالی
در این بخش از گزارش، فقط ۲۱ حساب توئیتر، دو صفحه فیسبوک، پنج پروفایل فیسبوک و ۶ حساب اینستاگرام که پویش مخفی متمرکز بر مخاطبان ایرانی را تشکیل دادند، مورد بررسی قرار گرفته است.
این داراییها (حسابها) نامهایی به زبان فارسی داشتند و به صورت عمده مطالب فارسی را در مورد ایران منتشر میکردند. حسابهای توئیتر از نوامبر(آبان) ۲۰۲۰ تا مارس(اسفند) ۲۰۲۲ بیشتر پست ارسال کردند و صفحات فیسبوک و حسابهای اینستاگرام نیز بیشتر از می(اردیبهشت)۲۰۲۱ تا ژوئن(خرداد) ۲۰۲۲ فعال بودند.
تعدادی از حسابهای توئیتر به حسابهای فیسبوک و اینستاگرام مرتبط بودند. به عنوان نمونه آنها نامهای کاربری مشابهی را به اشتراک گذاشتند. با این حال، حسابهای توئیتر طیف وسیعتری از فعالیتها و روایتها را به نمایش گذاشتند که در دادههای به اشتراکگذاشتهشده توسط متا، از جمله محتوای تبلیغکننده روایتهای تندرو که از سیاستهای ضد اصلاحطلبی و جنگطلبانه در ایران حمایت میکردند، ظاهر نشد.
علاوه بر این، حسابها فعالیتهای مرتبطی را در یوتیوپ(YouTube)، بالاترین(Balatarin) و تلگرام (Telegram) داشتند. حسابهای موجود در این خوشه ادعا میکردند که ایرانی و بیشتر از میان زنان هستند و مشاغلی مانند «معلم» و «تحلیلگر سیاسی» را فهرست کردهاند. دو رسانه همکار حسابها نیز بودند که مدعی ارائه اخبار مستقل بودند.
تاکتیکها، تکنیکها و رویهها (TTP)
حسابها در گروه ایران از بسیاری از تاکتیکهای عملیات نفوذ(IO) استفاده میکردند اما ادعا داشتند رسانههای مستقل هستند و محتوای رسانههای فارسیزبان با بودجه ایالات متحده را به اشتراک میگذاشتند؛ ضمن آنکه تعامل بین پلتفرمی اندکی داشتند و تلاش کمی را برای کسب دنبالهرو(فالورز) نشان دادند.
حسابها در گروه ایران از بسیاری از تاکتیکهای عملیات نفوذ(IO) استفاده میکردند اما ادعا داشتند رسانههای مستقلی هستند و محتوای رسانههای فارسیزبان با بودجه ایالات متحده را به اشتراک میگذاشتندرسانه ساختگی، پلتفرمهای متعدد
بسیاری از این حسابهای تعلیق شده با دو رسانه ساختگی به زبان فارسی مرتبط بودند: «فهیمنیوز» (عنوان: اخبار و اطلاعات دقیق) و «دریچهنیوز» که ادعا میکرد یک رسانه مستقل است. در صفحه درباره وبسایت دریچهنیوز آمده است این «یک وبسایت مستقل و بدون وابستگی به هیچ گروه یا سازمانی است»؛ در ادامه ادعا کرده که متعهد به ارائه «اخبار بدون سانسور و بیطرفانه» است.
در حالی که برخی از مطالب دریچه نیوز به نظر میرسید تولیدی این رسانه باشد، بسیاری از مقالات آن بازنشر بدون واسطه رسانههای فارسی زبان تحت حمایت ایالات متحده از جمله رادیو اروپای آزاد/رادیو آزادی، رادیو فردا و صدای آمریکا فارسی بود.