نوشته های مشابه
تعیین موقعیت قنات های پیش از اسلام در جنوب دشت قزوین/شناسایی 110 رشته قنات در بویین زهرا
در فاز دوم پروژه بررسی و شناسایی قنات های شهرستان بویین زهرا که با هدف تعیین موقعیت قنات های پیش از اسلام در جنوب دشتقزوین صورت گرفت با پیمایش های دقیق 110 رشته قنات، بقایای 12 آسیاب، 4 کوره تولید کول (نای) سفالی مورد شناسایی قرار گرفت.
به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری ، مصطفی ده پهلوان سرپرست هیئت باستان شناسی امروز «سه شنبه » بااعلام این خبر گفت :دشت قزوین در شمال مرکزی فلات ایران قرار دارد و از شمال به دامنه های جنوبی کوه های البرز، از غرب به ارتفاعات موازیچرگر و مناطق طارم، منجیل و زنجان و از جنوب به ارتفاعات رامند محدود می شود.
او با بیان اینکه این دشت از سمت شرق باز است و به دشت ساوجبلاغ کرج منتهی می شود افزود: وسعت دشت قزوین 443000 هکتار و رودخانهشور که از به هم پیوستن رودخانه های کوچک خررود، حاجی عرب، کردان و مسیل های مختلف به وجود می آید، بزرگترین رودخانه این منطقه استو به دریاچه حوض سلطان می ریزد.
به گفته این باستان شناس ، دشت قزوین یکی از دشت های طبیعی ـ فرهنگی است که به موازات فرهنگ های پیش از تاریخ و (رویدادی هایدوران تاریخی) دیگر نقاط فلات ایران تحولات باستان شناسی خاص خود را پشت سر گذاشته و در جریان تعاملات فرهنگی با مناطقپیرامونی، شواهدی از روابط فرهنگی درون و برون منطقه ای را در خود بر جای نهاده است.
ده پهلوان با بیان اینکه دو عامل اصلی و مهم در دنیای باستان و حتی امروز، دشت قزوین را برای جوامع مستقر در فلات ایران مساعد ساختهتصریح کرد : نخست آن که این دشت از نظر حاصلخیزی دارای ظرفیت فوق العاده ای است و این ویژگی برای استقرار جوامع اولیه در دوران آغازکشاورزی و همزمان با شکل گیری تمدن های دنیای باستان بسیار مناسب بوده است.
او عامل مهم دیگر را وضعیت خاص جغرافیایی این دشت عنوان کرد و افزود:دشت قزوین در دامنه های جنوبی البرز و حاشیه شمال کویر مرکزی ایرانواقع شده و داد و ستد و ارتباط در دنیای باستان بین تمدن های شرق و غرب به ناچار از این تنها رهگذر مساعد و قابل زندگی انجام می گرفته وبی شک محوطه های پیش از تاریخی، تاریخی و اسلامی بسیاری در این دشت شکل گرفته اند.
سرپرست هیئت باستان شناسی گفت : در کنار بهره گرفتن از تمامی زحمات و نتایج باستان شناسان در دهه های گذشته که در دشت قزوینفعالیت داشته اند، نیاز است که برخی از این یافته ها و محوطه های متعلق به دوره های مورد نظر با توجه به اهداف ارائه شده و در افق ها وبافت های مجزایی، مورد بازنگری و بررسی مجدد قرار گیرند.
وی تصریح کرد :از آنجایی که رشته قنات های منطقه مورد نظر (به عنوان عامل شکل گیری، حیات و حتی رکود محوطه های باستانی) تا کنونمورد شناسایی و ثبت دقیق قرار نگرفته اند، بنابراین شناسایی دقیق آنها می تواند تأثیر شگرفی در درک ما از عوامل تأثیر گذار در شکل گیریمحوطه های منطقه مورد نظر داشته باشد.
او با بیان اینکه ایرانیان در طول تاریخ همواره نقش اساسی در دانش مهندسی آب شامل مهار، کنترل، ذخیره و توزیع آب داشته اند گفت : آثارباقی مانده از ساخت سدها، شبکه های آبرسانی، پل ـ بندها و سازه های مشابه دیگر که بسیاری از آنها پس از گذشت بیش از هزاران سال ازتاریخ ساختشان، همچنان درحال استفاده هستند، از آن جمله اند.
وی با اشاره به این نکته که حدود دو سوم از جغرافیای ایران را نواحی خشک و بیابانی فرا گرفته افزود: مردمان این سرزمین از دیرباز باهوشمندی خود، به مقابله با آن پرداخته و با مهار آب این مشکل را برطرف کرده اند که یکی از اقدامات مهندسی ایرانی، ساخت و ابداع کاریزیا قنات است.
ده پهلوان ، وجود بیش از چهل هزار رشته قنات در ایران با قدمتی چندهزار ساله که همچنان نزدیک به سی هزار رشته از آن در حال بهره برداریاست، را نشان از هوشمندی ایرانیان در استحصال آب در مناطقی دانست که نزولات جوی به کمترین میزان بوده و رواناب قابل اعتمادی وجود ندارد.
او در ادامه استان قزوین را یکی از استان های فعلی ایران دانست که شواهد بسیاری از سازه های سنتی آب در آن در زمینه مهندسی مهار آبشامل حفر قنات، کانال های سنتی انتقال آب، ساخت بند، آب انبار و سایر سازه های آبی سنتی، برجای مانده است.
این باستان شناس با بیان اینکه طبق آمار وزارت وقت کشاورزی در سال 1378، 285 رشته قنات با تخلیه سالیانه 130 میلیون متر مکعب بصورتفعال در این استان وجود داشته افزود: این درحالی است که سوابق بیش از 700 رشته قنات با عمری حداقل 37 ساله تا هزاران سال در این استانوجود داشته است.
ده پهلوان تأکید کرد :حفظ سوابق ارزشمند مهندسی آب و قنات در این استان و برنامه ریزی برای احیاء آن با اهداف گردشگری، اقتصادی وفرهنگی به جهت قدمت دیرپای آثار تاریخی در استان قزوین امری ضروری است که در اثر عدم توجه به آن، بیم آن می رود تا سوابق بسیاریاز این دستاوردهای مهندسی آب از بین برود.
او گفت : در فاز نخست پروژه پژوهشی “بررسی و شناسایی قنات های شهرستان بوئین زهرا” به بررسی و شناسایی قنات های بخشهای مرکزی و رامند و دهستان های رامند جنوبی، ابراهیم آباد، سگزآباد و رحیم آباد و در فاز دوم به بررسی و شناسایی قنات های مناطق دیگری ازقبیل بخش های مرکزی و شال و دشتابی و دهستان های زهرای بالا، زهرای پایین، زین آباد، قلعه هاشم، دشتابی شرقی و غربی از شهرستانبوئین زهرا پرداخته شد.
به گفته وی ، در جریان این پروژه و با پیمایش های دقیق 110 رشته قنات، بقایای 12 آسیاب، 4 کوره تولید کول (نای) سفالی در شهرستانبوئین زهرا مورد شناسایی قرار گرفت.
سرپرست هیئت باستان شناسی گفت : متأسفانه در اثر توسعه بی رویه زمین های کشاورزی و اقدامات تخریبی و تجاوز به حرایم قنات هابخشی زیادی از رشته قنات ها برای همیشه تخریب شدند و در مواردی درک موقعیت اصلی مادر چاه ها و سایر چاه های برخی از قنات ها میسرنشد.
او تأکید کرد : بخشی از این خلاء با کمک عکس های هوایی تاریخی پوشش داده شد و به راحتی می توان روند تخریب هر قنات را به صورتمستند مشخص ساخت.
وی در پایان یکی از اهداف اصلی این پروژه را تعیین موقعیت قنات های پیش از اسلام در جنوب دشت قزوین دانست و گفت : شواهدی کهبدون تردید توسط رسوب گذاری مخروطه افکنه حاجی عرب مدفون شده اند.
گفتنی است، به دنبال زلزله مهیب 10/06/1341 اکثر قنات های بوئین زهرا تخریب و کشاورزی از رونق می افتد. شرکت های خارجی برای کمکبه رونق دوباره کشاورزی منطقه اقدام به حفر چاه های عمیق می کنند و این اقدام شوم در منطقه آغاز و به مرور به دلیل عدم درک درستروستاییان از عواقب این امر بی رویه رواج می یابد؛ به گونه ای که امروز به دلیل برداشت زیاد آب شاهد فرونشست زمین و ایجاد فروچاله هایمتعدد در منطقه بوئین زهرا هستیم. میراث ارزشمند قنات و شبکه های آبرسانی در شهرستان بوئین زهرا خود گواه زیست مسالمت آمیز انسان وطبیعت است؛ میراث و تجربه بشریی که متأسفانه به باد بی توجهی قرار گرفت.
