چهره ماندگار حوزه ادبیات در مراسم گرامیداشت روز جهانی زبان مادری:
زبان مادری از هر منشأی که باشد برای ایرانیان محترم است
چهره ماندگار حوزه ادبیات با بیان اینکه زبان مادری از هر منشأی که باشد برای ایرانیان محترم است تصریح کرد:«زبان فارسی در طول تاریخ دربین اقوام مختلف رواج یافت و رنگ و بوی محلی گرفت به نحوی که اکنون زبان ملی ایران است.»
به گزارش روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، علی اشرف صادقی زبانشناس و عضو پیوستهٔ فرهنگستان زبان و ادب فارسیکه امروز «دوشنبه » در مراسم گرامیداشت روز جهانی زبان مادری سخن می گفت با اشاره به چگونگی شکل گیری زبان فارسی در فارسپایتخت هخامنشیان و گسترش آن به سراسر ایران تصریح کرد: زبان فارسی به مرور در طی سالیان به گستره کشور رسید به نحوی که هماکنون زبان ملی ایران است .
او با اشاره به رواج زبان‌های مادری در بین اقوام مختلف ایران گفت: زبان فارسی در کنار زبان‌های مادری به مرور با رنگ و بوی محلی در بین اقواممختلف رواج یافت .
صادقی با بیان اینکه زبان‌های محلی نظیر کردی، لری، ترکی‌و … در بین اقوام ایرانی رواج دارند و نویسندگان و شعرا آثار خود را به آن زبان ها میگویندخاطرنشان کرد: اما تمامی مردم ایران زبان فارس را زبان رسمی خود می دانند.
عضو پیوستهٔ فرهنگستان زبان و ادب فارسی در پایان تأکید کرد: زبان مادری از هر منشأی که باشد برای ایرانیان محترم است و وجود اقوامموجب تنوع‌فرهنگی برای ایرانیان است و باید به آنها به دیده احترام نگریست.
زبان مادری و تنوع‌فرهنگی
در ادامه این مراسم جهان دوست سبز علی پور زبانشناس به بیان کلیاتی در خصوص موضوع «زبان مادری و تنوع‌فرهنگی » پرداخت و گفت:منظور از زبان مادری زبانی است که هر فرد از کودکی برای اولین بار با آن آشنا می‌شود و در واقع زبان تفکر کودکانه است .
او زبان مادری را زبانی دانست که کودک از طریق آن با دنیا ارتباط برقرار می کند و خاطرنشان ساخت:
زبان مادری زمانی معنا پیدا می کند شخص با چند زبان آشنا باشد .
وی با اشاره به مقولات ترس، فاصله و اقلیت در حوزه زبان مادری گفت: کودک دنیا را از طریق زبان مادری می شناسد و مسائل را مقوله بندی میکند .
این زبان شناس،تنوع‌فرهنگی و دوگانگی و چند‌گانگی‌های فرهنگی را مقوله‌هایی خواند که بین دو فرد ،دو و یاچند قوم وجود دارد و تصریح کرد:عاملی که تنوع فرهنگی را تحت تأثیر قرار داده نظام های سیاسی و سرمایه‌داری‌اند که برای رسیدن به اهداف خود مردم را هم‌نیاز می‌کنندتا کالاهای خود را بفروشند زمانی که مردم هم‌نیاز شوندخواستار موسیقی، خوراک،پوشاک و … یکسان هستندو اینجاست که در کنار از بین رفتنتنوع‌فرهنگی تنوع‌زبانی نیز از میان می رود.
صادقی در ادامه با بیان اینکه زبان مقوله‌ای تغییر پذیر است و هیچ فرد و نهادی نمی تواند جلوی تغییر زبان را به مرور زمان بگیرد مگر اینکه بامدیریت زمان این تغییر را کند تا تند کند خاطرنشان ساخت: در جوامعی که زبان مادری از میان می رود خرده فرهنگ ها؛ موسیقی، خوراک،پوشاک، آیین ها و … از میان می روند.
او با اشاره به اهمیت زبان در عصر امروز تصریح کرد: اهمیت زبان به اندازه ای زیاد است که فیلسوفان نیز بر آن تأکید دارند و ارزش زبان را بهقدری می دانندکه فلسفه بدون آن بی معنی است .
این زبان شناس در پایان تأکیدکرد: زبان جهان ما را ساخته و آنهایی که زبان مشترک دارند جهان مشترک دارند و اگر به زبان اشخاص دست یابیمجهان آنها هم برایمان دست یافتنی می شود
روز جهانی زبان مادری و زبان های در خطر ایران
در ادامه مرضیه صناعتی زبان شناس و مدیر تحصیلات تکمیلی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، با اشاره به نامگذاری روز زبان مادریتوسط یونسکو در سال ۲۰۰۰، سوم اسفند ماه مصادف با ۲۱فوریه را روز زبان مادری خواند که هدف از این نامگذاری پیشگیری از بحران نابودیزبان‌ها و ناپدیدشدن فرهنگ ها است که در آن مراسم خاصی نظیر همایش ها و جشن ها برگزار می شود .
او افزود: هر سال یونسکو یک شعار برای روز زبان مادری انتخاب می کند که شعار امسال «ترویج چند زبانگی جهت مشارکت در آموزش»است .
صناعتی در ادامه با اشاره به اقدامات صورت گرفته توسط پژوهشکده زبان شناسی، کتیبه ها و متون در گروه زبان و گویش رایج، بیش از یکدهه برگزاری همایش یا نشست تخصصی در ۲۱فوریه، اولویت‌دهی به طرح‌های پژوهشی برای ثبت و ضبط داده های گویشی ایران، انجام طرحپژوهشی، چاپ کتاب و مقاله ،انتشار مجله(گویش پژوهی)، تدوین واژه های گویشی،پرداختن به میراث ناملموس و ثبت ملی بیش از ۲۰زبان وگویش، انجام طرح ملی «اطلس زبانی ایران »،انجام طرح ملی «زبان های در خطر ایران » را از اقدامات این مرکز خواند .
این زبان شناس عوامل کلی موثر بر تهدید زبان های محلی را مهاجرت و ترک روستا در اثر حوادث و بلایای طبیعی ، صنعتی شدن و …، محدودشدن حوزه کاربرد زبان و تعداد گویشوردر جامعه ، خانواده و بین نسل ها ، قطع انتقال زنجیره زبان مادی به نسل بعد ، اعتبار اجتماعی زبان ،فشار والدین به کودکان جهت یادآور جهت یادگیری و تسلط زبان معیار ، استفاده از زبان فارسی در محیط های آموزشی به عنوان زبان آموزش ، ورسانه های جمعی اعلام کرد .
معرفی اطلس‌زبانی استان سمنان
سلیمه زمانی دانشجوی دکتری زبان شناسی نیز در ادامه به معرفی اطلس‌زبانی استان سمنان پرداخت و این استان را جزیره لهجه و زبان‌هاخواند.
او به گزیده پژوهش ها و پایان نامه های صورت گرفته در حوزه گونه‌های زبانی استان سمنان اشاره کرد و گفت :اطلس‌زبانی سمنان بخشی ازاطلس ملی زبانی ایران است که در پژوهشکده زبان شناسی ، کتیبه ها و متون انجام شده و هسته اولیه آن پروژه فرهنگساز است.
این پژوهشگر با بیان اینکه طرح زبانی استان سمنان در خرداد ماه سال ۱۳۹۷ آغاز و در ماه سال ۱۳۹۸پایان یافت،هدف این طرح را شناسایی،مستند‌سازی و تکمیل گردآوری زبان‌ها و گویش‌های محلی استان سمنان برای تهیه اطلس‌زبانی و ترسیم نقشه‌های زبانی رایانه‌ای دانست.
او افزود: حدود ۳۰۰فایل صوتی از استان سمنان بدون شناسنامه و اطلاعات آبادی‌ها مصاحبه‌های سال ۱۳۷۹و ۱۳۸۰در ۴پوشه سمنان، دامغان،گویش‌های محلی و شاهرودگردآوری شده است .
اطلس زبانی ایران:ابزاری کارآمد در مطالعات گویشی
فریار اخلاقی مدیر گروه زبان و گویش پژوهشکده زبان‌شناسی ، کتیبه‌ها و متون در ادامه به تشریح موضوعات مطالعه گویشی، اطلس‌های زبانیشامل اطلس‌های سنتی و اطلس‌های رایانه‌ای (پویا) و طرح اطلس‌زبانی ایران پرداخت و گفت : اطلس‌زبانی ایران از گذشته تا امروز در سه فازانجام شده است.
او افزود:طرح ملی اطلس‌زبانی ایران طرح کلان در دست انجام گروه زبان و گویش رایج است و در این طرح از هر آبادی بالای ده خانوار کشور یک نمونهگویشی از طریق مصاحبه زبانی و ضبط صدای گویشور گردآوری می‌شود .
این زبانشناس در ادامه به مطالعات صرفی و نحوی گویشها پرداخت و با طرح این پرسش که آیا داده های اطلس زبانی ایران برای انجام مطالعاتنحوی و صرفی مناسب هستند یا خیر ادامه داد:هر چند داده‌های اطلس‌زبانی ایران هم از معایب داده‌های گردآوری شده بر اساس پرسشنامه مبرینیست اما در اطلس زبانی ایران، کثرت مصاحبه‌های انجام شده این ضعف را تا حدود زیادی پوشش داده است و زمانی که گردآوری داده در سطحوسیع انجام شده باشد بستر مناسب برای مطالعات صرفی نحوی گویش ها فراهم است .
او در ادامه با تشریح موارد بررسی صرفی –نحوی گویش‌های جغرافیایی زبان فارسی، تنوع زبانی پنجره ای به سوی تحولات در زمانی زبان،تنوع گونه‌های جغرافیایی زبان فارسی در ایران، کاربرد فعل‌های رفتن ، شدن (و بودن )پرداخت.
اخلاقی در تشریح روش انجام پژوهش در این پروژه گفت: در پرسشنامه اطلس زبانی ایران ده جمله وجود دارد که می توان برای سنجشکاربرد فعل‌های رفتن و شدن از آنها استفاده کرد، برای انجام این پژوهش نمونه‌گیری از گونه‌های فارسی محلی موجود در اطلس بصورتتصادفی بوده است و سعی شده جهات نشان دادن تنوع از چند استان نمونه آورده شود .
رییس گروه زبان و گویش پژوهشکده زبان شناسی، کتیبه ها و متون، در ادامه با تشریح برخی از نمونه‌‌ها افزود:به دلیل محدودیت وقت به نمونههای فارسی محلی چهار استان خراسان ، اصفهان ، قم و کرمان اکتفا شده است.
گفتنی است ، در حاشیه برگزاری این مراسم نماهنگی از زندگی حرفه ای زنده یاد علی اکبر عالمی که قرار بود امسال در مراسم گرامیداشت روزجهانی زبان مادری سخن بگوید پخش شد .
